قدس آنلاین: محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در نامه‌ای اعتراض‌آمیز به هماهنگ کننده برجام در مورد عدم پایبندی سه کشور اروپایی به تعهدات خود در توافق هسته‌ای خواستار فعال شدن مکانیزم حل اختلاف  و برگزاری کمیسیون مشترک شد.

این همان مکانیزمی است که در نهایت می‌توان به "اسنپ‌بک" یا آنچه به مکانیزم ماشه معروف شده منتهی شود.

پیش از این تروئیکای اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلیس در واکنش به گام‌های ایران در کاهش تعهدات خود پس از خروج امریکا از برجام و عملی نشدن تعهدات و قول‌های اروپایی‌ها برای حفظ این توافق و تأمین منافع اقتصادی ایران مکانیزم ماشه را به جریان انداخته بودند اما در پی برخی تحولات و رویدادها و توافقات بعدی در دی‌ماه گذشته این پروسه را تعلیق کردند.

این بار اما جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده برجام در بیانیه‌ای که نمیه شب گذشته به وقت تهران منتشر شد اعلام کرد که نامه‌ای را از ظریف دریافت کرده که در آن ایران درخواست کرده است مکانیسم حل اختلاف که از آن به عنوان «مکانیسم ماشه» یاد می‌شود، فعال شود.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است: ظریف نگرانی‌های ایران درباره مسایل مربوط به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک توسط فرانسه، آلمان و انگلیس را از طریق مکانیسم حل اختلاف به کمیسیون مشترک آنگونه که در بند ۳۶ توافق آمده، ارجاع داده است.

بورل با یادآوری اینکه همانگونه که پیشتر گفته‌ام، مکانیسم حل اختلاف نیازمند تلاش شدید همه طرف‌ها با حسن نیت است، تأکید کرد: به عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک، از همه مشارکت‌کنندگان برجام انتظار دارم که به این روند با این روحیه و در چارچوب برجام نزدیک شوند.

وی در این بیانیه همچنین گفت: کمیسیون مشترک که مسؤول نظارت بر اجرای توافق تحت مفاد برجام است، از سال ۲۰۱۶ تاکنون برای بحث پیرامون اجرای برجام و رسیدگی به مسایل مرتبط که توسط هر یک از مشارکت‌کنندگان به استحضار هماهنگ‌کننده رسیده، تشکیل شده است.

بورل ادامه داد: همچنانکه به پنجمین سالگرد برجام نزدیک می‌شویم، مایلم از این فرصت استفاده کرده و اهمیت این توافق را یادآوری کنم. برجام دستاوردی تاریخی برای منع اشاعه هسته‌ای در جهان است که بر امنیت منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار است. من همچنان مصمم هستم که به همکاری با مشارکت‌کنندگان برجام و جامعه جهانی برای حفظ آن ادامه دهم.

سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه این درخواست ایران را معطوف به اقدام سه دولت اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) در ارائه پیش نویس قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین تداوم عدم پایبندی نسبت به تعهدات بین‌المللی ناشی از برجام و مصوبات کمیسیون مشترک، اعلام کرد.

وی یادآورشد: در نامه وزیر امور خارجه تأکید شده است که هرگونه مداخله در همکاری‌های پادمانی جاری بین ایران و آژانس مغایر با مفاد برجام بوده و می‌تواند بر مبانی همکاری های پادمانی موجود تأثیرات منفی داشته باشد.

تهران چه مکانیزمی را فعال می‌کند؟!

در پی نگارش این نامه و اعلان رسمی دریافت آن از سوی مسئول هماهنگ کننده برجام، کمیسیون مشترک ۳۰ روز مهلت دارد تا تشکیل جلسه داده و به موضوع شکایت ایران رسیدگی و در جهت حل آن تلاش کند.

مکانیسم ماشه  (Snapback ) در راستای حل‌اختلاف پیش بینی شده در برجام، فرآیندی است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند.

این کمیسیون، در چارچوب برجام و با هدف نظارت بر اجرای آن تأسیس شده است. اگر در بازه زمانی ۳۵ روزه، موضوع شکایت آنگونه که شاکی می‌خواهد حل و بررسی نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد. همچنین شاکی می‌تواند با آگاه‌سازی شورای امنیت سازمان ملل درباره حل نشدن موضوع شکایت، عدم اجرای چشمگیر آن را متضمن شود. پس از آن، شورای امنیت نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند.

اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این ساز و کار، مکانیسم ماشه (Snapback)) یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند.

پاسخ ایران به دودوزه بازی اروپایی‌ها

این اولین اقدام حقوقی ایران در واکنش به خلف وعده و دودوزه بازی سه کشور اروپایی در ماجرای شورای حکام و بانی شدن برای صدور قطعنامه‌ای ناجوانمردانه علیه کشورمان است.

تروئیکای اروپایی در هفته‌های اخیر با گرفتن قطعنامه از شورای حکام علیه برنامه هسته‌ای ایران آنهم در مورد موضوعی که طبق توافق هسته‌ای و علاوه بر ان طبق توافقنامه رسمی میان ایران و آژانس و گزارش مدیرکل پیشین و فقید این نهاد یعنی یوکیو آمانو مختومه اعلام شده بود نه تنها دستاویز لازم را برای باز کردن مجدد پرونده موسوم به PMD  یا همان مطالعات ادعایی باز کردند، بلکه در نشست اخیر شورای امنیت نیز که برای بررسی قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران برگزار شد نیز در زمین ترامپ بازی کرده و با وجود مخالفت ظاهری و سیاسی با قطعنامه مذکور طرحی را برای تمدید محدود و چند ساله تحریم‌های ایران به خیال خود برای گرفتن میانه کار، ارائه دادند که مغایر قطعنامه ۲۲۳۱ و از نگاه تهران خیانت به برجام و تعهد دو طرف به همکاری برای حفظ این توافق بود. اگرچه این طرح آنها از سوی پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز رد شد.

حالا به نظر می‌رسد این بار تهران دست پیش را گرفته تا نشان دهد اولا دستش خالی نیست و ثانیا آنگونه که غربی‌ها تصور می‌کردند ترسی از مکانیزم ماشه ندارد و اگر سه کشور اروپایی به همین شیوه در زمین آمریکا بازی کنند  برجام را از دست خواهند داد.

حرکت ایران در مسیر توازن عملی در برجام

دکتر ابوالفضل عمویی در این‌باره به خبرنگار ما گفت: اقدام اتحادیه اروپا در بانی شدن قطعنامه شورای حکام علیه جمهوری اسلامی ایران یک حرکت اشتباه بود و نشان داد طرف های اروپایی بر خلاف ادعاهایشان در کلام در جهت حفظ تعهداتشان برجام عمل نکرده و بیشتر منافع آمریکایی‌ها را دنبال می‌کنند.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اظهار داشت: براساس مفاد برجام از بند ۱۴، اتحادیه اروپا موظف است همکاری‌های صلح آمیز ایران با آژانس را تسهیل کند و به رفع مسائل گذشته بین ایران و آژانس کمک کند، اما اتفاقی که افتاد این بود که در پی گزارش مدیرکل جدید آژانس، که با فشار آمریکا و بر مبنای ادعاهای سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی علیه ایران نوشته شد، سه کشور اروپایی سواستفاده کرده وسبب ساز قطعنامه‌ای شوند که هدفش افزایش فشار بر ایران است.
نماینده مردم تهران خاطرنشان کرد: بر این اساس نامه وزیر امور خارجه به بورل، کمیسر سیاست خارجی اتحادیه اروپا اقدامی است در جهت شکایت از رفتار تروئیکای اروپایی عضو برجام. متأسفانه این سه عضو مسیر غلطی را برگزیدند که لازم بود در برابر این رویه، ایران اقدام کند. 
وی خاطرنشان کرد: یکی از این اقدامات توسل به ماده 36 برجام است. پیش از این هم ایران دو بار در پی انجام نشدن تعهدات طرف‌های اروپایی و آمریکا، این مکانیزم را فعال و شکایت خود را در کمیسیون مشترک طرح کرده بود. در این قالب مجدداً شاهد هستیم که این موضوع به عنوان شکایت ایران از سه کشور اروپایی به کمیسیون مشترک ارجاع شده و فرصتی است تا بدعهدی آنها را به جامعه بین‌المللی نشان دهیم.
وی با تأکید بر اینکه این تنها اقدام ایران نخواهد بود، گفت: کشورهای اروپایی البته مدعی هستند که ایران تعهدات خود را نقض کرده اما این ادعای درستی نیست چون کاهش تعهدات جمهوری اسلامی در پنج گام در واکنش و پاسخ به خروج آمریکا و اجرا نشدن تعهدات اروپا بوده است. در واقع در گام اول آمریکایی‌ها از برجام خارج شدند، با وجود اینکه این توافق جزیی از قطعنامه  لازم‌الاجرای شورای امنیت است، و گام دوم اینکه اروپایی‌ها، در بیانیه با پذیرش ۱۱ تعهد، پذیرفتند که مسیر همکاری‌های تجاری و کسب منافع اقتصادی ایران را فراهم کنند اما در اجرای این قول و تعهد هیچ گاه اقدام عملی مؤثر نکردند.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: امروز ایجاد یک توازن در مورد تعهدات و منافع برجام امری لازم است و ایران در ابعاد حقوقی و سیاسی نیز گام‌های متقابل را بر خواهد داشت.

انتهای پیام/